Stress is een natuurlijke reactie van je lichaam als je spanning, druk of dreiging voelt. Dat kan komen door veranderingen, bijvoorbeeld een verhuizing, een nieuwe studie of een scheiding. Maar ook een ongeluk, ziekte, ruzie of onzekerheid over geld kunnen zorgen voor stress. Daarnaast bestaat er ook nog zoiets als 'gezonde' stress, spanning voor een toets, wedstrijd of optreden.
Als je stress hebt, reageert je lichaam alsof er direct gevaar dreigt. Je hartslag versnelt, je spieren spannen zich aan en je ademhaling wordt sneller. Deze oeroude overlevingsstand was bedoeld om je klaar te maken voor actie: vechten, vluchten of juist bevriezen. Tegenwoordig bestaat het 'gevaar' meestal uit andere dingen, zoals een moeilijke toets of een belangrijke wedstrijd, maar je lichaam reageert alsof er een tijger voor je staat. Dat houdt je scherp en alert, wat handig is, maar als de stress te lang duurt wordt het ongezond.
Soorten stress
Er zijn verschillende soorten stress:
- Positieve stress: dit is kortdurende stress die je helpt om te presteren. Bijvoorbeeld vlak voor een wedstrijd, een optreden of een belangrijke toets. Het maakt je alert en gefocust.
- Aanvaardbare stress: dit ervaar je bij heftige stressvolle dingen zoals een ziekenhuisopname of een scheiding. Dat is ingrijpend, maar zolang je voldoende steun krijgt van je omgeving, kun je ervan herstellen.
- Toxische of chronische stress: dit is langdurige of steeds terugkerende stress zonder voldoende steun. Bijvoorbeeld als er thuis vaak spanningen zijn of geldzorgen, of als je te maken hebt met mishandeling. Toxische stress heeft ernstige gevolgen voor je lichamelijke en psychische gezondheid, vooral als je jong bent.
Wat zijn ingrijpende jeugdervaringen?
Ingrijpende jeugdervaringen (in het Engels ‘Adverse Childhood Experiences (ACE’s) zijn gebeurtenissen in je kindertijd of puberteit die langdurige of ernstige stress geven. Bijvoorbeeld verwaarlozing, geweld, ziekte, armoede of sociale uitsluiting. Omdat je hersenen zich in deze periode sterk ontwikkelen, kan dit grote gevolgen hebben.
Ingrijpende jeugdervaringen hebben invloed op de ontwikkeling van je stresssysteem. Als je lichaam leert dat de wereld onveilig is, gaat je stresssysteem te snel en te heftig reageren. Je hebt dan meer kans op lichamelijke en psychische problemen later in je leven, zoals angststoornissen, depressie, leerproblemen of chronische ziektes.
Het goede nieuws is: het brein is veerkrachtig. Dankzij neuroplasticiteit: het vermogen van je hersenen om zich aan te passen, is herstel mogelijk. Met genoeg steun, veiligheid en de juiste behandeling kunnen veel negatieve effecten van ingrijpende jeugdervaringen verminderen of zelfs verdwijnen.
Waardoor ontstaat stress?
Stress kan ontstaan door allerlei dingen, zoals:
- Gezondheidsproblemen of een chronische aandoening
- Problemen thuis, zoals scheiding, ruzie of geldzorgen
- Gepest worden of buitengesloten zijn
- Druk om te presteren op school of online
- Traumatische ervaringen zoals verlies, mishandeling of verwaarlozing
- Een gebrek aan steun of veiligheid in je omgeving
Vaak is het een combinatie van dingen die stress veroorzaken.
Stress is niet altijd slecht, maar het moet niet te lang duren en niet te heftig worden. Zeker als je jong bent, is het belangrijk om op tijd hulp en steun te krijgen. Je bent niet zwak als je stress hebt, het laat zien dat je lichaam reageert op iets dat moeilijk is. Het is een signaal van je lichaam dat aangeeft dat je hulp of steun nodig hebt. Het goede nieuws: er is altijd iets wat je kunt doen om je beter te voelen.